Een quote van Eckhart Tolle luidt “one cannot create from a place of suffering” (je kunt niet creëren vanuit pijn). Daar heb ik veel over nagedacht de laatste vijf jaar. Want hoe zit het dan met alle mooie liedjes, muziek sowieso, boeken, films, toneelstukken, cabaret en overgebleven kunst? De meest prachtige creaties zijn vaker ontstaan vanuit pijn dan vanuit geluk. Lijden is universeel dus hoe authentieker de beleefde pijn wordt vertaald in kunst, des te populairder het is. Daar zijn talloze voorbeelden van. Er zit een gevaar aan als de kunst vereist dat je lijdt, omdat je anders niet kunt creëren. Het gevaar dat je het lijden gaat aaien en vertroetelen. Normaal wordt lijden altijd weer gevolgd door een periode van stabiliteit en geluk. Het regen-zonneschijn verhaal, de uitzonderingen daargelaten. Behalve als je het aait en vertroetelt, dan blijft het naast je slapen en wordt het een soort huisdier wat je gedurende de dag achtervolgt.

De vraag die bij mij rees – even los van de mensen die aan zelf-geïnduceerd lijden doen – is hoe je creëert vanuit een plek van stabiliteit en geluk? Dit moet niet alleen mogelijk zijn maar zelfs een voorwaarde, aldus Eckhart. Wat Eckhart er natuurlijk mee bedoelde is dat je bij lijden het beste eerst naar binnen kunt reizen (‘the inward journey’ genoemd om jezelf en je doel in het leven te vinden) en dan naar buiten (‘the outward journey’). Deze reis gaat echt om creatie, die zich leent om van toegevoegde waarde te zijn en die – als het goed is – op één lijn ligt met je doel in het leven. Michael Beckwith zegt hetzelfde maar dan poëtisch mooi: “Pain pushes until the larger vision pulls”

Mijn sabbatical had niet tot doel om lijden op te lossen. Ik denk dat de sabbatical daar trouwens heel geschikt voor is maar ik ben niet op dat punt. Er is nu geen lijden in deze cyclus van mijn leven. Er is zelfs nauwelijks chaos, terwijl ik daar toch wel een patent op heb. Ik ben op een plek waar alles goed is. De reis naar binnen zit erop. Daar heb ik overigens jaren over gedaan en veel over geschreven, maar dat terzijde. Mijn doel voor de sabbatical was om – als er eenmaal genoeg tijd en ruimte is in mijn leven – te komen tot creëren. Ja okay en toegegeven…ik wilde ook conditie opbouwen, sporten en kilometers wandelen. Daar kwam het niet van. 

Waar het wel van kwam is nadenken over toekomstplannen, in het licht van the outward journey. Daarover in een volgende blog meer. Waar het ook van kwam deze sabbatical is dat ik eindelijk de inspiratie had om eens een roman te schrijven. Al jaren heb ik dit op mijn wensenlijstje staan. Geen blogs maar een heel boek. Je weet wel, van 250 boekbladzijden of meer. Het werd een boek met mijn vier favoriete thema’s, namelijk waarheid, liefde, moraal en geluk. Uiteraard lekker psychologisch belicht en bekeken vanuit het systemische oogpunt van relaties.

De scriptie voor mijn opleiding als systeemtherapeut ging over hoe wij relationeel in een historische revolutie zitten. Het vroegere kerngezin (vader, moeder en twee kinderen) is niet langer vanzelfsprekend. Op social media wordt bevestigd dat relaties je geluk zouden moeten brengen. Dat je daar zelfs recht op hebt. De tijdgeest lijkt een nieuw “moraal” te dicteren. Gebrek aan geluk is een reden tot overspel of een reden om de relatie te verbreken, daar waar je ook een relatie kunt zien als een plek om te leren wat je nog te leren hebt of te verdragen wat is. Voor geluk doen mensen veel, onder andere hun waarheid en moraal aanpassen. Ongelofelijk boeiend vind ik deze paradigmaverandering ten aanzien van geluk in relaties. Maar goed, ik ben ook niet voor niets een systemisch relatietherapeut geworden. 

De boeken, podcasts en opleidingen die ik de laatste vijf jaar verzwolgen heb gingen vooral ook over deze vier thema’s en hoe ze doorwerken in je relaties. Ik zie wel een verandering in wat gezien wordt als goed of fout, grijsheid is wat meer geaccepteerd, maar dat wil niet zeggen dat het maatschappelijk zwart-wit denken is verdwenen. Een wereld verdelen in morele en amorele mensen, in waarheid en leugen, in liefde en haat zorgt vooral voor polarisatie. Dat mag wat mij betreft een stuk milder.

Ieder mens heeft immers zowel het goede als het kwade in zich*, waarbij de omstandigheden bepalen welk stuk er bovenkomt. Iedereen loopt wel ergens in zijn leven ervaringen op die beschadigen. Beschadigingen zijn later weer bepalend voor hoe je reageert op anderen. Je reageert/handelt onbewust – reflexmatig – op triggers zoals je beschadigingen je hebben geleerd, tenzij je er bewust van wordt. 

Victor Frank legde al lang geleden uit dat tussen de prikkel/trigger en de respons (reactie/gedrag) een ruimte ligt. Bewustwording van deze ruimte geeft je keuzevrijheid in je reactie/handelen. In die ruimte kun je exploreren hoe de opgelopen beschadigingen jouw waarheid en moraal definiëren. Die plek, waarin je kiest hoe je reageert, is het startpunt voor je nieuwe levensscript. Daar kun je je eigen verhaal leren bepalen. Dat is de plek van creatie. In de eerste plaats creatie van heling, geluk en de relaties die bij je passen. Later, als je je geheeld voelt, kun je dan verder creëren. Vinden wat bij je past. Leven vanuit je potentieel. Maar bovenal ook geven. Van toegevoegde waarde zijn. En dan volgt de liefde en het geluk vanzelf.

Mijn werk bestaat uit mensen helpen met dit scriptschijven. Zelf ben ik ook in deze scriptschrijf-fase met betrekking tot mijn eigen leven. Een hele fijne fase vind ik het. Ik weet nog niet hoe de rest van mijn leven zich ontvouwt maar ik ben begonnen bij dat wat ik graag doe. Vandaar de geboorte van mijn boek. 

Het leek me trouwens geen goed plan om een boek te schrijven over alle opgedane wijsheden. Dat kunnen anderen echt veel beter dan ik. Bovendien is het wat humorloze materie en ik wilde geen humorloos boek. Wat bij me past – denk ik – is schrijven over het gebrek aan wijsheid. Over hoe ieder mens gelooft in zijn eigen waarheid. Over de kromheid in de menselijke logica. Over hoe je je moraal kunt aanpassen door je verhaal aan te passen. Over menselijk falen dus en de bijbehorende absurdheden.

Het is af nu. Ik heb nog twee weken om te schaven en schrappen maar dan is het klaar: zowel de sabbatical als mijn boek. De rest van mijn script; dus welk leven ik waar wil creëren en of dat boek een toekomst heeft (door het voor te leggen aan een uitgever?) is nog iets waar ik op kauw. Het wordt sowieso creatie vanuit een plek van geluk, ook in de liefde trouwens. To be continued.

• zie de publicaties van Zapolsky.