Van connectie naar disconnectie. Deel 1:

Het is 2006. We zijn in York en lopen eindelijk binnen bij Bettys, nadat we buiten in de wachtrij hadden gestaan. Bettys is de oudste tearoom in York en tevens de meest Engelse die je maar kunt bedenken. Als Bettys een persoon was, zoals de naam doet vermoeden, dan droeg ze een hoepelrok, een korset en pompeus opgestoken haar vol talkpoeder. Haar neus en pink nuffig omhoog. Juist daar wilden we zijn, in het oud Engelse groteske. We hadden iets te vieren. De meeste memorabele momenten in je leven creëer je niet geheel zelf; er wordt met je mee gecreëerd en zo stapelen de geluksmomenten. “Wat een wonder” zegt een mens dan. Dat was het geval in deze vakantie.

Cerebrale parese houdt de jongste dochter op dat moment in een kinderwagen. Ze heeft nog nooit een stap daaruit gezet. Ze heeft überhaupt nog nooit een stap gezet, ze heeft alleen nog maar gestaan. Bevroren. Vastgenageld. In York veranderde dat. Net voor Bettys waren we in de kathedraal van York geweest. Ze had – net als ik – van baby af aan een fascinatie voor kerken en kathedralen en haar wijzende handje richting die kathedraal was voldoende voor ons om haar daar naar binnen te rijden. Eenmaal binnen draaide ze zich naar ons om met de vraag: “mag ik uit?” We tilden haar uit de kinderwagen en zette haar weifelend op haar beentjes neer. En daar, in die kathedraal, zette ze haar eerste stapjes. Ik weet nog hoe ik me voelde en hoe dit ontroerende moment in mijn geheugen gegrift werd. Het is zo’n mooi verhaal. Maar de mooie verhalen gaan verder. We kwamen dus binnen bij Bettys, wat lang niet iedere wensbezoeker gegeven is om een eeuw terug te stappen in tijd en bediening. We bestellen thee en scones. Jongste dochter kondigt aan dat ze naar de wc wil. Dezelfde fascinatie die ze heeft voor kerken heeft ze ook voor toiletten; waar we ook zijn, zij wil de wc’s bezoeken. Dat is haar uitje. Ik loop met haar in mijn armen de trap af – in mijn herinnering over dikke tapijten – als een man ons tegemoet loopt, stilstaat voor onze neus, de jongste dochter aankijkt, op haar neus tikt en zegt met een aangezet Brits accent “Hello you little darling.” Het is Robin Williams. Gewoon daar, in Bettys. Ik zei niks. Ik staarde alleen maar. Jongste dochter lachte.

Van Robin Williams ben ik altijd fan geweest. Ongelofelijk hoeveel je van iemand kan gaan houden door alleen maar naar zijn acteerwerk te kijken. Dankzij dat acteerwerk kwam ik in aanraking met het werk van Patch Adams. Als je hem niet kent om een of andere reden: google hem. Geweldig mens. In een legendarisch stuk uit de film waarin Robin Williams als Patch Adams in de rechtbank een speech houdt over transference (overdracht), pleit voor professionele nabijheid in plaats van professionele afstand en benoemt wat het grootste gevaar is een dokter-patiënt relatie: indifference, ofwel onverschilligheid. Onverschilligheid is liefdeloosheid. Onverschilligheid richt overal schade aan; in de dokter-patiënt relatie maar ook op maatschappelijk vlak en in persoonlijke relaties.

Onverschilligheid…Als een ongewenste en onuitgenodigde bezoeker kruipt hij soms relaties binnen. Daar ontwricht hij alle mooie bouwsels. Er is geen aandacht meer, geen interesse. De relatie komt in het teken te staan van de grote “ongezienheid”. Er is nooit meer een opmerking over iets wat opvalt zoals “je straalt!”, “heb je dit nieuw?”, “je kijkt bezorgd; gaat het wel?” Er is geen oogcontact. Het voelt alsof de thermostaat een paar graden lager staat. De partner die het overkomt kan gaan vechten voor de relatie, zoals boos worden en eisen dat er iets verandert omdat de liefde langzaam uitdooft of niet langer wordt gevoeld. Soms beantwoordt de partner onverschilligheid ook met onverschilligheid. Dan zijn er geen ruzies meer, maar des te meer ontwrichting.

In koppels is het droevige fenomeen zichtbaar dat de onverschillige partner niet alleen niet langer in contact staat met zijn/haar partner maar ook niet meer met zichzelf. In een podcast hoorde ik eens de zin “you act on the outside the way you feel on the inside”. Wat we zien aan gedrag is een weergave van de innerlijke wereld van die persoon. Hoe meer de mens in contact staat met zichzelf en de ander; hoe meer de liefde bloeit en zegeviert. Maar als je om een of andere reden het contact met jezelf verliest, dan is het contact met de ander ook niet meer mogelijk. Verwijten hebben geen zin. Het liefdevol bevragen van de onverschillige partner en precies het tegenovergestelde doen van de koude onverschilligheid kan een start zijn van de ommekeer. Wat altijd nodig is, is dat de onverschillige partner deze ommekeer zelf ook wil. Als deze er later (of nooit) klaar voor is dan dat de ongeziene partner trekt, dan eindigt vaak de relatie. Wat voor mij een gouden moment is in relatietherapie, is wanneer de onverschillige partner wil kijken naar zichzelf, naar de relatie én wil delen over zijn/haar innerlijke wereld. Dat is een plek van hoop. Een plek waar de relatie met zichzelf en de ander kan herstellen. Waar de connectie weer zijn intrede doet. Waar twee mensen elkaar weer aankijken, de een de ander op de neus tikt en zegt: “hello you little darling”. En dat de ander dan lacht.