Daar zit je dan in je de Waard familietent. Alles bij je wat je nodig hebt en alles bij je wat je niet nodig hebt, zoals 5 boeken en een strijkijzer. Je vrouw en kinderen zijn erbij. Er waren hoge verwachtingen aan de kant van vrouw en kinderen want je hebt het druk gehad. Je bent nauwelijks thuis geweest. Maar nu heb je eindelijk tijd. Alleen je bent niet emotioneel aanwezig. Je gedachten zijn elders. Je zit regelmatig stil voor je uit te kijken op je klapstoeltje. De maan is mooi, de kinderen doen hun ding, het gasstelletje werkte tegen verwachting in maar je voelt het niet. De gesprekken tussen jou en vrouw gaan moeizaam. Je vergeet steeds over welke koetjes en kalfjes ze het had. Echte zaken bespreken jullie al lang niet meer keuvelend. Echte zaken bespreken jullie alleen ruziënd. En dat kan niet op de camping, met de kinderen in de tent.
Ik kende een man die een affaire had. Hij was waanzinnig verliefd op zijn “buitenvrouw” maar wilde ook zijn huwelijk nog niet opgeven. Om te kijken of er nog muziek in zijn relatie zat had hij vlak voor zijn vakantie de affaire op pauze gezet. Zijn voornemen was om zich tijdens de vakantie geheel te richten op zijn gezin. Het werd een fiasco. In gedachten was hij steeds bij zijn buitenvrouw en hij miste haar. Zijn partner, die niets van de affaire wist noch van de pauzeknop, voelde heel goed dat het niet goed ging met het huwelijk maar wilde dit uit angst niet verder bespreekbaar maken. Beiden voelden nauwelijks connectie met elkaar. Logisch, want er was een geheim. Geheimen zijn lastig voor de connectie. Zijn vrouw trok zich terug en stelde zich vermijdend op. Ze ging geen discussies meer aan. Ze zweeg defensief. Dat merkte hij op maar hij wilde daar op dat moment niets aan veranderen. Door beide partijen werd niet meer emotioneel geïnvesteerd, de intimiteit was op een nulpunt en de connectie ver te zoeken.
Ze zitten voor hun camper en drinken een biertje. Vrolijk bespreken ze de dag na. De mooie plekken die ze gezien hebben passeren de revue. De plannen voor morgen komen op het campingtafeltje te liggen. Het lijkt weer een mooie tocht te gaan worden. Hij zet wat muziek op en zij glimlacht tevreden. De stemming is goed. De foto’s op instagram zijn goed. Even is alles goed. Wat niet wordt besproken zijn alle ruzies thuis. Het is nu net gezellig. Die roze olifant wordt even genegeerd.
Ik ken ook een koppel wat thuis elkaar nauwelijks iets te zeggen heeft. Zij keurt veel af van wat hij doet en hij vindt haar een zeur. Ze hebben veel ruzie en er zit veel minachting in de communicatie naar elkaar. Van een seksuele relatie is al lang geen sprake meer. Ze verslonzen zichzelf en zijn beiden de laatste jaren veel aangekomen. De kinderen zijn inmiddels het huis uit. Ze voelen zich beiden eenzaam als ze samen zijn. Er is weinig meer wat ze bij elkaar houdt, behalve dan hun wederzijdse angst om alleen verder te gaan. Dik en wel. Oud en wel. Zijn woorden, niet de mijne. Maar als ze met elkaar op vakantie gaan, dan is het ineens weer een soort van gezellig in die camper. Ze hebben dezelfde wensen en verlangens op dat vlak, vinden dezelfde landen en dezelfde activiteiten leuk. Heel even bloeit de relatie weer op, verdwijnen de grijze wolken en is er af en toe zon en warmte. Ze lachen weer.
Dit is eigenlijk het moment om tegen elkaar te te zeggen: “hee, we kunnen het ook heel goed hebben samen zoals nu; zullen we daar voor thuis eens een plan op maken?” Maar dat gebeurt niet. Helaas is de vakantie maar vier weken per jaar. Eenmaal thuis gaat de verbinding weer terug naar het niveau van hoe het was voor de vakantie. Er wordt afgekeurd en gezeurd, waar met wederzijdse woede op wordt gereageerd.
Er zijn twee dingen die universeel heel pijnlijk zijn om te voelen in een relatie, namelijk dat er geen ruimte is voor jouw gevoelens – bijvoorbeeld omdat deze worden afgewezen, ontkend, genegeerd, gebagatelliseerd, belachelijk gemaakt, opzij gezet – en het gevoel van eenzaamheid als je samen bent. Op deze twee plekken is onze huid dun en kwetsbaar. Als dit gevoelige stukje wordt aangeraakt, dan reageert ons lichaam. We voelen een steen in ons maag, we krijgen buikpijn, onze hartslag gaat omhoog, onze spieren spannen aan, we ballen onze vuisten of we bevriezen en worden koud. Het lichaam is in een stresstoestand. Klaar om te vechten of te vluchten. Dat is de overlevingsmodus, waar we vanuit gaan reageren met de aanval terug of met stilzwijgen. In minder dan een oogwenk zijn we in de macht van onze diepste en sterkste emoties. En juist onze geliefde kan met één gebaartje en één onhandige opmerking dit voor elkaar krijgen. Gewild of maar vaak ook ongewild.
Wat heeft de vakantie hiermee te maken, kun je je afvragen. Nou op vakantie wordt alles versterkt. Vakantie betekent namelijk veel tijd doorbrengen met elkaar tegen hoge verwachtingen. Hoe hoger de verwachtingen, hoe spannender het wordt. Als de verwachtingen niet uitkomen, dan wordt de stress verhoogd. Het is de bedoeling om juist de stress te verlagen. Niets is ellendiger dan op vakantie zijn, samen met iemand, zonder die verbinding te voelen. Op de plek waar je hoort bij te tanken, waar je hoopt gelukkig te zijn, waar je misschien wel hoopt op de omslag in de interactie voel je je dan eenzaam. Dat is dubbelellendig.
In het geval van het de-Waard-tent-stel voelden ze zich beiden eenzaam en emotioneel niet gevalideerd door de partner. Ze vermijden kwetsbaar zijn voor elkaar. Na de vakantie zette de crisis door. In het geval van het camper-met-een-biertje stel verlaagde de stress op de vakantieplek en vonden ze de connectie weer die ze thuis steeds kwijtraken, maar dat was omdat ze vermeden op de plek waar het goed was erover te praten. Ze hebben steeds torenhoge verwachtingen van de vakantie, en tot nu toe gaat dat stukje goed maar wat als het een keer niet goed gaat? Dan is het einde verhaal beseffen ze. Natuurlijk is het daarom spannend om dit te bespreken en meteen de reden dat het niet gebeurt. Maar ook thuis wordt niets besproken. Voor een therapeut staan ze niet open. Angst weerhoudt hen. Angst dat het niet te redden is. Angst voor alleen verder.
Houd de focus op waar je heen wilt, niet wat je vreest. Angst leidt tot vermijding en vermijding lost niets op. Vier weken leuk op vakantie zijn maar achtenveertig weken ruzie hebben thuis lijkt mij geen wenselijk verhaal. Je affaire op pauze zetten maar geen openheid van zaken geven naar je partner en de partner dus ook geen echte kans geven om de connectie te herstellen, is eveneens geen wenselijk verhaal.
Het goede nieuws aan dit verhaal? Vrees al die emoties niet zo. Angst en boosheid en verdriet hebben jou en je partner wat te vertellen. Ze vertellen je welke onderliggende emotie – dus onder de angst en boosheid – getriggerd wordt en waarom je kwetsbaar bent hierin. Emotie is je ingang. Gebruik deze emoties als aanjager van verandering!
Het is de moeite waard om, als alle emoties zijn neergedaald, te kijken waar jouw huid dun en kwetsbaar is. Wat daar ooit gebeurd is waardoor ons lichaam in de overleefstand schiet zodra het wordt aangeraakt? Wanneer ga jij je reflexmatig beschermen? Dit patroon zien en snappen is cruciaal. Als we weten waarom we in een oogwenk reageren op een trigger en hoe deze emoties vervolgens ons gedrag (de overlevingsmodus) sturen, dan kan er een nieuw verhaal gestart worden.
Je emoties zijn je leidraad. Je kompas. Het laat je zien wat je behoeften zijn. Als je het onbesproken laat, dan laat je je overlevingsreflexen je gedrag ten aanzien van elkaar bepalen. Voelen, bespreken, in een model zetten (wat ik altijd doe met cliënten) of zelf tekenen en erover praten is de weg naar de heling van de dynamiek. De weg terug naar kwetsbaarheid en ontvankelijkheid en zachtheid. De weg terug naar geduld, begrip, compassie en liefde. In ieder geval voor jezelf.
Kortom: vakantie is voor koppels een louterende periode. Het geeft een inkijkje in de dynamiek. Het laat je in het kwadraat zien wat wel of niet werkt in de relatie en waar je aan kunt werken. En dát is een verhaal van hoop, niet van drama.
